الگوی حکمرانی رهبر معظم انقلاب؛ از توحید تا تحقق تمدن نوین اسلامی

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در نشست تخصصی بررسی الگوی حکمرانی آیت الله العظمی خامنه ای که در مشهد مقدس برگزار شد با تشریح الگوی حکمرانی رهبر معظم انقلاب، تأکید کرد: که مبانی دینی، آرمان‌گرایی، کارآمدی، ولایت و مشارکت مردمی از ارکان اساسی این الگو هستند و تجربه جمهوری اسلامی نشان داده که ترکیب این ارکان مسیر تحقق تمدن نوین اسلامی را هموار می‌کند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار داشت: جمهوری اسلامی بر اساس الگوی «حکمرانی» بنیان گذاشته شد نه صرفاً «حکومت‌داری» به معنای متعارف آن. این تفاوت زمینه‌ای برای فهم ارکان حکمرانی رهبر معظم انقلاب فراهم می‌کند و نشان می‌دهد که ایشان حکمرانی را نه صرفاً مدیریت امور روزمره بلکه یک فرآیند نظام‌مند و مبتنی بر مبانی و ارزش‌ها می‌دانند.

وی افزود: به نظر بنده الگوی حکمرانی رهبر معظم انقلاب را می‌توان در چند رکن اصلی دسته‌بندی کرد که هم در سطح نظری و هم در عرصه عمل قابل مشاهده است. البته ایشان خود تقسیم‌بندی صریحی ارائه نکرده‌اند اما تجربه مدیریتی و هدایت بحران‌های متعدد کشور الگویی روشن و قابل استخراج ارائه می‌دهد.

رکن اول: مبانی و بنیان‌ها

حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه رکن نخست را «مبانی و بنیان‌ها» معرفی کرد و گفت: هیچ شخصیت بزرگی بدون مبنا عمل نمی‌کند. تفاوت در این است که برخی مبانی محکم و پایدارند و برخی دچار تغییر می‌شوند. رهبر معظم انقلاب با حرکت بر مبنای توحید، ایمان، ولایت و جامعیت اسلام بنیانی مستحکم و پایدار در حکمرانی ایجاد کرده‌اند. این مبانی با گذر زمان عمیق‌تر شده‌اند اما هرگز دچار تغییر بنیادین نشده‌اند.

وی ادامه داد: برخلاف برخی شخصیت‌ها که عدالت یا قرآن و سنت را در اداره جامعه کم‌اثر می‌دانستند رهبر معظم انقلاب بارها تأکید کرده‌اند که با همان قرآن، سنت و اجتهاد پویا می‌توان همه مسائل جامعه را حل کرد. کلیدواژه‌هایی چون توحید، ولایت، جامعیت اسلام و اسلام ناب در سخنان ایشان مکرر دیده می‌شود و توجه ویژه‌ای به ولایت دارند چراکه ولایت تجلی توحید است و منش و کنش انسان را در عرصه حکمرانی شکل می‌دهد.

رکن دوم: توحید و ولایت

حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه توضیح داد: وقتی از توحید سخن می‌گوییم نباید آن را تنها یک باور اعتقادی محدود بدانیم. توحید باید به نگرش و زاویه دید توحیدی در زندگی فردی و اجتماعی تبدیل شود؛ در غیر این صورت تصمیمات و رفتارها از مسیر درست خارج می‌شوند. نمونه روشن آن تصمیم‌گیری‌های مدیرانی است که صرفاً به خاطر منافع کوتاه‌مدت عمل می‌کنند و واقعیت‌های جامعه را نادیده می‌گیرند.

وی افزود: ولایت رکن دیگر این نگاه است و رهبر معظم انقلاب آن را صرفاً به معنای محبت یا نصرت نمی‌دانند بلکه به معنای پیوند ناگسستنی میان مؤمنان تعریف می‌کنند؛ پیوندی که مانند طناب‌های محکم بارهای سنگین جامعه را نگه می‌دارد. جامعه اسلامی بدون این اتصال و بدون ولی الهی که حافظ و نگهدار این پیوند باشد امکان بقا ندارد. وظیفه ولی الهی این است که ارتباط میان مردم و نظام را حفظ کند و اجازه ندهد جناح‌ها یا گروه‌ها این اتصال را دچار گسست سازند.

حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه ادامه داد: نمونه‌هایی از این ولایت در سیره اهل‌بیت نیز دیده می‌شود؛ امیرالمؤمنین(ع) شخصاً به فقرا سر می‌زد و بار نیازمندان را بر دوش می‌گرفت. شهدا همچون شهید باقری و شهید حاج قاسم سلیمانی نیز همین نگاه را در عمل پیاده کردند و شخصاً با خانواده‌های نیازمند ارتباط داشتند. رهبر معظم انقلاب نیز در تبیین حکمرانی خود این اصول اعتقادی را به عرصه مدیریت و سیاست وارد می‌کنند.

رکن سوم: آرمان‌گرایی و تمدن نوین اسلامی

حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه تأکید کرد: رکن سوم حکمرانی رهبر معظم انقلاب آرمان‌گرایی است. حکمرانی بدون آرمان همچون کالبدی بی‌روح است. آرمان‌های ایشان در سطوح مختلف از عدالت و هویت اسلامی–ایرانی تا تمدن نوین اسلامی قابل مشاهده است. تمدن نوین اسلامی فراتر از پیشرفت داخلی است و اثرگذاری آن بر سایر جوامع آن را به یک پدیده تمدنی تبدیل می‌کند.

وی به نمونه‌های تاریخی اشاره کرد و گفت: جریان مقاومت و شکل‌گیری حزب‌الله لبنان نمونه‌ای از تحقق تمدن نوین اسلامی در عرصه منطقه‌ای است؛ این حرکت امروز شیعه، سنی و حتی مسیحی را در لبنان کنار هم قرار داده است و قدرت اثرگذاری آن به حدی است که تصمیمات دولت یا ارتش لبنان نمی‌تواند بر محور مقاومت اثرگذار باشد. این اثرگذاری در سطح جهانی نیز دیده می‌شود؛ مثلاً پرچم رژیم صهیونیستی در بسیاری میادین ورزشی اجازه برافراشته شدن ندارد.

حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه افزود: رهبر معظم انقلاب مسیر تحقق این تمدن را به صورت گام‌به‌گام ترسیم کرده‌اند: انقلاب اسلامی، نظام اسلامی، دولت اسلامی، جامعه اسلامی و نهایتاً تمدن نوین اسلامی. دولت اسلامی باید بستر پیشرفت جامعه را فراهم کند و امروز ایران با وجود تحریم‌ها در حوزه‌های علمی و فناوری جایگاه قابل توجهی پیدا کرده است.

رکن چهارم: کارآمدی و توجه به واقعیت‌ها

حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه رکن چهارم را کارآمدی معرفی کرد و گفت: حکمرانی بدون کارآمدی و توجه به واقعیت‌ها ناقص است. رهبر معظم انقلاب همواره هنگام دریافت گزارش‌ها بر اثربخشی اقدامات تأکید دارند. صرف ارائه آمار یا برگزاری برنامه‌ها کافی نیست؛ خروجی و نتیجه واقعی مهم است.

وی افزود: نمونه روشن این نگاه حمایت از تحقیقات سلول‌های بنیادی، فناوری کوانتومی و هوش مصنوعی است. زمانی که بسیاری آن‌ها را غیرممکن می‌دانستند رهبر معظم انقلاب با هدایت و حمایت خود زمینه رشد علمی کشور را فراهم کردند و ساختارهای پایدار و نخبگان متخصص را گرد هم آوردند تا استمرار فعالیت‌ها تضمین شود.

حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه ادامه داد: این نگاه هم آرمان‌گرایانه و هم واقع‌بینانه است و نشان می‌دهد رهبرمعظم انقلاب هم اهداف بلندمدت را دنبال می‌کنند و هم به حل مسائل واقعی و اثرگذار جامعه می‌اندیشند.

رکن پنجم: توجه به چالش‌ها

وی توضیح داد: رهبر معظم انقلاب همواره به چالش‌ها توجه می‌کنند؛ این رکن مکمل کارآمدی است. مثلاً در مواجهه با «تهاجم فرهنگی» یا «ناتوی فرهنگی» و شبهات فکری با دقت و عمق وارد بحث شده‌اند.

حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه گفت: چنین نگاهی کمک می‌کند مسائل اصلی و فرعی به‌درستی تشخیص داده شوند. رهبر معظم انقلاب تأکید دارند که باید اولویت‌ها را شناخت؛ چه چیزی اصل است و چه چیزی فرع. نمونه تاریخی آن انجمن حجتیه بود که انرژی خود را صرف مقابله با بهاییت کرد در حالی که مسئله اصلی رژیم پهلوی بود و همین خطا مسیر مبارزه واقعی را مختل کرد.

رکن ششم: مشارکت مردم و حکمرانی مردمی

حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه با اشاره به رکن دیگر، گفت: ویژگی شاخص حکمرانی نوین رهبر معظم انقلاب مشارکت حداکثری مردم است. انقلاب اسلامی الگویی بر پایه نقش محوری مردم ارائه کرده بود. امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب، مشارکت مردم را هم در حوزه سیاسی و هم در حوزه اقتصادی و اجتماعی مورد تأکید قرار داده‌اند.

وی افزود: نمونه‌های موفقی مانند قرارگاه خاتم‌الانبیا سپاه و حوزه دفاعی و موشکی کشور نشان می‌دهد که ظرفیت علمی، دانشگاهی و مردمی می‌تواند تحولات عظیم ایجاد کند. این تجربه نشان می‌دهد که حکمرانی مردمی عملی است و نتایج موفقیت‌آمیزی به همراه دارد.

الگوی حکمرانی رهبر معظم انقلاب

حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه در پایان گفت: بر اساس تحلیل ارکان مختلف می‌توان نتیجه گرفت که الگوی حکمرانی رهبر معظم انقلاب تلفیقی از مبانی دینی و اعتقادی، آرمان‌گرایی، واقع‌بینی و کارآمدی، ولایت، مشارکت مردم و توجه به چالش‌ها است. این چارچوب توانسته جمهوری اسلامی را در مواجهه با بحران‌ها و تهدیدها موفق نگه دارد و مسیر تحقق تمدن نوین اسلامی را هموار کند.

وی افزود: تجربه جمهوری اسلامی نشان می‌دهد که حکمرانی مبتنی بر اصول توحیدی و ولایی همراه با آرمان‌گرایی و کارآمدی امکان تحقق اهداف بلندمدت تمدنی را فراهم می‌آورد و از رهگذر مشارکت فعال مردم، بستر توسعه پایدار، عدالت و پیشرفت علمی و اجتماعی را ایجاد می‌کند.

حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه تأکید کرد: به جای تکیه صرف بر نظریه‌های غربی تجربه بومی جمهوری اسلامی در حکمرانی مردمی و مبتنی بر اصول اسلامی می‌تواند الگویی قابل اتکا و عملی برای سایر کشورها و نسل‌های آینده باشد.